سياست و حکومت در مذهب امام ابوحنيفه – قسمت پنجم
سياست و حکومت در مذهب امام ابوحنيفه
نوشته: مدحت القصراوي
ترجمه و تحقيق: دکتر هجرت الله جبرئيلي
قسمت: پنجم
شش. حق آزادي رأي يا حق آزادي بيان؛
آزادي رأي در کنار آزادي قضاء در جامعه مسلماني و دولت اسلامي از اهميت بلند برخوردار است. نزد امام ابوحنيفه 2 نيز چنين است. اين آزادي، عبارت از آن آزادييي است که قرآن و سنت از آن به اصطلاح «امر به معروف و نهي از منکر» ياد کردهاند. آزادي بيان، به ذات خود گاهي امکان دارد که ناروا باشد و گاهي باعث فتنهانگيزي و به وجود آوردن فتنه شود. گاهي ضد اخلاق و امانت انساني باشد. به گوني که هيچ قانوني تحمل پذيرش آن را نداشته باشد. لکن «نهي از منکر و امر به معروف» تعبير از رأي به معناي صحيح آن ميباشد، از اينجاست که اسلام، اين اصطلاح را براي آن برگزيده است.
اسلام حق آزادي بيان به اين تعبير را – يعني امر به معروف و نهي از منکر – به گوني خاص، نه تنها حقي از حقوق ملتها قرار داده، بلکه فريضي مانند ساير فرايض، گردانيده است.
امام ابوحنيفه 2 اهميت اين «حق» و اين «فرض» را در سطح بلند آن درک ميکرد، چرا که در روزگار او مسلمانان اين حق را از خود سلب کرده بودند و مسلمانان در فرضيت آن متردد شده و در شک افتاده بودند. به عنوان نمونه، «مرجئه» در جانبي قرار داشت که با عقائدشان مردم را به ارتکاب گناهان و معاصي جرأت ميدادند. «حشويه»[1] در جانبي ديگر قرار داشت که امر به معروف و نهي از منکر در برابر حکومتها را فتنه ميدانست. در جانب سومي حکومتهاي بني اميه و بني عباس قرار داشتند که در ميان مسلمانان با قوت و سلطي که داشتند روح اعتراض بر فسق، ظلم، فجور و جور اميران را ميکشتند. (بیشتر…)